قرارداد حمل و نقل بین المللی چیست؟ – نمونه قرارداد

در این مقاله، نقش مهمی را که یک قرارداد حمل و نقل در فرآیند حمل و نقل بین المللی ایفا می‌کند، شرح خواهیم داد. همچنین خواهید فهمید که چرا محموله شما به این سند نیاز دارد. قرارداد حمل و نقل بین المللی به شکل‌های مختلف نوشته می‌شود. سند حمل و نقل می‌تواند به شکل یک بارنامه هوایی یا قرارداد همکاری نوشته شود. در حمل و نقل بین المللی قرارداد برای انواع حمل دریایی، جاده ای، ریلی و هوایی صورت می‌پذیرد.

قرارداد حمل و نقل بین المللی چیست؟

قرارداد حمل یک توافق نامه الزام آور بین یک شرکت حمل و نقل و یک فرستنده است. یک سند قانونی است که در آن متصدی حمل‌ و نقل کتباً موافقت می‌کند که کالاهای مشخص شده را از یک مکان به مکان دیگر حمل کند.
مانند همه قراردادها، این سند حاوی شرایط و ضوابطی است که حدود،حقوق، وظایف و تعهدات فرستنده و متصدی حمل ‌و نقل را مشخص می‌کند. شرایط و ضوابط توسط فرستنده و حامل یا نمایندگان آنها قابل مذاکره است. هر یک از شرایط طرفین در قرارداد ذکر می‌شود. التزام به راعایت موارد ذکر شده در قرارداد وجه قانونی به خود می‌گیرد.
توافق
طبق شرایط قرارداد حمل، متصدی حمل‌ و نقل موافقت می‌کند که کالاها را از یک مکان مبدأ مشخص شده به مقصد مشخص‌شده حمل کند. متصدی موظف است با روش حمل از پیش تعیین شده و در زمان گفته شده اقادام به حمل نماید. فرستنده موافقت می‌کند که برای ارائه این خدمات به شرکت حمل کننده پول پرداخت کند.
قرارداد ماهیت کالایی را که فرستنده می‌خواهد متصدی حمل ‌ ونقل تحویل دهد و متصدی حمل‌کننده با تحویل آن موافقت می‌کند، توضیح می‌دهد. تاریخ ها و زمان ها توافق خواهد شد تا هر دو طرف بدانند که محموله چه زمانی ارسال می شود و چه زمانی قرار است به مقصد برسد.

کنوانسیون های بین المللی
کنوانسیون های بین المللی مختلف قوانین مربوط به حمل و نقل کالا و همچنین حقوق و مسئولیت های حمل و نقل و حمل کنندگان را استاندارد کرده اند. این کنوانسیون ها عبارتند از:

قوانین لاهه و لاهه-ویسبی
قوانین هامبورگ
قوانین روتردام
وظایف طرفین
در مورد مسئولیت، حداقل انتظار می رود که یک شرکت حمل کننده مراقبت معقولی از محموله انجام دهد. از فرستنده انتظار می رود ماهیت محموله، از جمله وزن و ابعاد آن را به طور دقیق توصیف کند. اگر محموله آسیب دیده یا دیر برسد یا در حین حمل و نقل گم شود، می توان ادعای جبران خسارت کرد. طبق قوانین لاهه-ویسبی، مسئولیت حمل‌کننده در قبال کالا یک سال پس از تحویل کالا برطرف می‌شود.

 قرارداد حمل و نقل بین المللی چگونه سنی است؟

قراردادهای حمل و نقل می تواند بر اساس کاغذ باشد. اما، صنعت حمل و نقل به طور فزاینده ای در حال اتخاذ فناوری جدید با استفاده از اسناد الکترونیکی گسترده تر است. در نتیجه، اکنون بسیاری از قراردادهای حمل و نقل را می توان به صورت آنلاین تکمیل و از طریق ایمیل به اشتراک گذاشت.

چرا باید از قرارداد حمل و نقل بین المللی استفاده کنیم؟
اگرچه بیشتر حمل و نقل کالا بدون حادثه انجام می‌شود، اما مواردی وجود دارد که در حین حمل و نقل کالا آسیب دیده یا گم می‌شود. به عنوان مثال، شرایط آب و هوایی شدید می تواند باعث آسیب دیدن کانتینرهای کشتی در کشتی های اقیانوسی شود – یا حتی سقوط در دریا منجر به از دست دادن بار شود. و دیگر مسائلی که سبب از بین رفتن تمام یا قسمتی از محموله شود.
قرارداد حمل و نقل بیان می کند که چه کسی مسئول هر گونه خسارت یا از دست دادن کالا در حین حمل و نقل است و در صورت طرح ادعا، چه مقدار غرامت قابل پرداخت است. این شرایط و ضوابط معمولاً در پشت بارنامه (برای حمل و نقل اقیانوس) یا قبض راه هوایی (برای حمل و نقل هوایی) چاپ می شوند.

قرارداد حمل و نقل هوایی

قرارداد حمل بار هوایی توافقی است بین یک فرستنده و یک شرکت هواپیمایی برای حمل و نقل کالا از طریق هوایی از یک فرودگاه به فرودگاه دیگر. این توافق معمولاً به شکل بارنامه هوایی است، سندی که ثابت می‌کند قرارداد حمل و نقل توافق شده است. گفته می شود که قرارداد زمانی اجرا می شود که کالا در شرایط خوبی به مقصد برسد و توسط گیرنده پذیرفته شود.
زمانی که صاحب کالا محموله خود را چه به شکل اضافه بار مسافری و چه به صورت بار کارگو به متصدی حمل تحویل می‌دهد. بارنامه ای دریافت می‌کند. بارنامه خود به معنی قرارداد حمل و نقل هوایی تلقی می‌شود.

قرارداد حمل دریایی

قرارداد حمل و نقل بین صاحب کالا و سرویس دهنده حمل و نقل دریایی برای حمل بار از یک بندر به بندر دیگر منعقد می‌شود. این قرارداد معمولاً به شکل بارنامه (B/L) است که شواهدی مبنی بر منعقد شدن قرارداد حمل بین یک کشتی‌گیر و یک حامل اقیانوسی ارائه می‌کند. مفاد قرارداد زمانی اجرا شده است که کالا توسط واردکننده دریافت و امضا شود.
قرارداد حمل بار اقیانوسی را می توان در اسنادی غیر از B/L گنجاند. در چنین مواردی، یک بند در این سند جداگانه بیان می‌کند که محموله تابع شرایط و ضوابط مندرج در بارنامه است که توسط متصدی حمل ‌و نقل در مراحل بعدی فرآیند حمل و نقل صادر می‌شود. گاهی اوقات، بارنامه به طرفین مربوطه دستور می دهد تا برای شرایط و ضوابط حمل به قرارداد جداگانه حمل مراجعه کنند.
حمل دریایی می‌تواند به صورت کانتینری، گروپاژ، فله و یا چارتر کامل کشتی باربری باشد. میتوانید نکات کاملتری را مبنی بر قرارداد چارتر کشتی باری از اینجا بخوانید.

قرارداد حمل ریلی

قرارداد ریلی تفاهم‌نامه ای بین صاحب کالا و ارائه دهنده واگن از سوی راه آهن. حمل و نقل کالا با واگن های باری با ارائه یک یا چند واگن به بازرگان و حمل به وسیله قطارهای باری راه‌آهن. در ایران قطارهای باری در مسیر ترکیه، CIS و چین در تردد هستند. هر کدوم طبق کنوانسیون های آن ناحیه دارای قوانین مخصوص به خود است. و به دو نوع بارنامه SMGS و CIM تقسیم می‌شوند.

قرارداد حمل و نقل جاده ای

حمل و نقل بار توسط تریلی که صاحب کالا می‌تواند از تمام یا بخشی از آن استفاده کند. طبق این قرارداد یک یا چند تریلی کالا را از کشور مبدا به کشور مقصد می‌رساند. بارنامه این نوع حمل خود به تنهایی حکم قرارداد حمل را دارد. اما طرفین قرارداد می‌توانند تفاهم نامه ای مجزا از بارنامه را تنظیم کنند.

اهمیت قرارداد حمل و نقل

حمل و نقل بین المللی فرآیندی است که همه طرف های درگیر را ملزم به تکمیل اسناد مختلف می کند. قرارداد حمل یکی از مهمترین آنها است زیرا:در صورت آسیب دیدن یا مفقود شدن کالا در حین حمل، تعهدات متصدی حمل ‌و نقل را تشریح می‌کند.همچنین این سند تنها سندی است که توافق موجود بین فرستنده و حامل را روشن می‌کند. با توجه به اینکه محموله های تجاری اغلب شامل کالاهایی به ارزش مبالغ قابل توجهی می شوند، قرارداد حمل باید به عنوان یک حفاظت اساسی در طول حمل و نقل کالای شما در نظر گرفته شود. در صورت عدم اجرا هر یک از مفاد قرارداد طرفین می‌توانند به انجمن صنفی شرکت های حمل و نقل بین المللی ارجاع شوند.

نوشتن صحیح این سند موجب می‌شود طرفین قرارداد از هر گونه خساراتی معصون بمانند. برای درک بهتر این اهمیت نوشتن قرارداد به تشریح چند مثال می‌پردازیم.

اگر صاحب کالا وسیله باری را بیش از ظرفیت مجاز بارگیری نماید. ممکن است این مسئله باعث آسیب به وسیله نقلیه شود. یا اینکه متصدی مجبور شود بعد از باسکول مقداری از کالا را تخلیه نماید. در این خصوص چه کسی می‌تواند اعتراض کند و حق با کیست.

اگر کالا در موعد مقرر به مقصد نرسد به عنوان مثال ماهیت کالا به شکلی ایست که فاسد شدنی یا برای یک مناسب خاص تدارک دیده شده است. چه کسی مقصر است و یا به چه میزان باید این خسارت را جبران نماید.

اگر در محموله مواردی غیر از موارد اظهار شده قرار داشته باشد. چه کسی باید خسارت آن را بر عهده بگیرد. به عنوان مثال کالا بیش از مقدار اظهار شده باشد یا موارد غیر قانونی و ممنوع در بار باشد.

اگر صاحب کالا از پرداخت اجرت متصدی امتناع بورزد.

اگر متصدی نسبت به  تحول کالا امتناع بورزد.

پرداخت دموراژ یا شب خواب وسیله نقلیه بر عهده چه کسی است.

و…

که از حوصله این مقاله خارج است. تمام این مثال ها مسائل بسیار ساده ای است که با تنظیم قرارداد به راحتترین شیوه حل می‌شود.

اصول نوشتن قرارداد حمل و نقل بین المللی

بهترین قرارداد، قراردادی است که به ساده ترین شیوع ممکن نوشته شود. از نوشتن کلمات دو پهلو، سنگین و سخت اجتناب کنید. قرارداد را کوتاه تنظیم کنید. به خاطر داشته باشید در صورت برور هر مسئله اگر قرارداد شما طولانی باشد مدافع شما نیز سختر به حل مشکل شما می‌پردازد. اصل سادگی را همواره در تمام امور خود رعایت کنید. قرارداد را نهایتا در یک تا دو صفحه خلاصه کنید. قرارداد را در چند بند خلاصه کنید. بعد از امضا قرارداد هر گونه تغییرات که دو طرف نسبت به آن رضایت دارند را کتبا نوشته و به امضای دو طرف برسانید. هیچ گاه به صحبت کلامی بسنده نکنید. اگر طرفین قرارداد در یک محل فیزیکی قرار ندارند، امضا و تایید را از طریق ایمیل رسمی اخذ کنید. هدف نهایی قرارداد سالم و سریع رسیدن کالا برای صاحب بار و گرفتن به موقع مزد حمل برای متصدی حمل است. از پیج و تاب های اضافی در متن قرارداد جدا اجتناب کنید. در زیر بخش‌های مهم یک قرارداد درج شده است.

مشخصات طرفین قرارداد: مشخصات شامل نام حقیقی یا حقیقی ، آدرس قانونی ، تلفن و راه‌های ارتباطی سریع مانند ایمیل رسمی.
مشخصات محموله: ماهیت، تعداد، وزن، بسته بندی کالا به چه شکل است. هر گونه مغایرت کالا ارسالی با کالا اظهار شده در قرارداد باعث ایجاد اختلاف در قرار داد خواهد شد.
شرایط حمل: زمان بارگیری شیوه بارگیری، مدت زمان ارسال، شرایط حمل ، نوع و وسیله حمل . آدرس دقیق محل مبدا و مقصد کالا. تعیین مسئول تخلیه و بارگیری کالا، تعیین مسئول انجام دهنده امور گمرکی و مرزی.
اجرت خدمات: زمان و نحوه پرداخت اجرت به متصدی حمل و نقل
موارد فورس ماژور: از آنجایی که معمولا عملیات حمل و نقل بین المللی طولانی و خارج از کشور است. احتمال حوادث مختلفی در مسیر ارسال وجود دارد. در این بند از قرارداد مشخص می‌شود در صورت بروز هر اتفاق طرفین باید چگونه عمل کنند. حل مسئله به وجود آمده بر عهده کیست و چه کسی باید خسارات ناشی از بروز آن مسئله را بر عهد بگیرد.
کسورات : شامل مالیات، ابطال تمبر و هر گونه شرایطی که خارج از مفاد قرار داد به آن تحمیل و یا از آن کسر شود. به عنوان مثال عدم بارگیری به موقع. شب خواب راننده، عدم مغایت کالاو…
فسخ: در صورت بروز اختلاف در قرارداد یکی از طرفین می‌تواند قرارداد را فسخ نماید. در این ماده باید بررسی شود این اختلاف در چه صورت به وجود آید. و در صورت فسخ قرارداد طرف مقابل در چه وضعیتی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال صاحب کالا اجرت حمل را در موعد مقرر پرداخت ننماید. یا کالا در موعد مقرر به مقصد نرسد.
اختلافات: در یک پروژه احتمال اختلافاتی در بین طرفین قرارداد وجود دارد. طرفین باید اختلافات را با رعایت ادب و شئونات حل نمایند. اما اگر بنابه هر دلیلی این امر میسر نگردید میبایست در قرارداد ذکر شود که چه کسی مسئول حل این اختلاف خواهد بود. معمولا دعوای حمل به انجمن حمل و نقل بین المللی ارجاع می‌شود.