برای ارسال بار به خارج از کشور روش‌های حمل و نقل مختلفی وجود دارد. یکی از این روش‌ها حمل با قطار باری است. باربری با قطار در ایران بیشتر محدود به صادرات و واردات عمده به کشورهای حوزه cis و قفقاز می‌شود. بازرگان برای حمل با قطار باری می‌بایست با هوشیاری کامل قرارداد حمل را منعقد کنند. و محموله خود را در اختیار شرکت حمل قرار دهند. در حمل ریلی قراردادی میان اکسپیداتور ریلی و صاحب کالا منعقد می‌شود. در این قرارداد موارد مختلفی ذکر شده که با توجه به توافق طرفین لازم الاجرا می‌شود. عدم اجرا به هر یک از مفاد قرارداد ممکن است، باعث ضرر و زیان طرف مخالف شود. در قرارداد حمل بار ریلی این ضرر و زیان نیز ذکر می‌شود. تا رقم دقیق خسارت به طرف خسران دیده پرداخت گردد.
از ویژگی‌های مثبت در حمل ریلی شفافیت و وضوح کار است. معمولا اسناد به شکلی وجود دارد که هیچ گونه شبه ای برای دو طرف به وجود نمیایید. بنابراین حمل ریلی بسیار ایمن است. در ادامه این مقاله به مواردی که باید در یک قرارداد کامل ریلی درج شود، می‌پردازیم.
نکاتی مهم که باید قبل از عقد یک قرارداد حمل و نقل ریلی بدانید
- ناوگان حمل و نقل از دو بخش خصوصی و دولتی تشکیل می‌شود. واگن‌های خصوصی با نام sps و واگن‌های دولتی با نام mps شناخته می‌شود.
- شماره واگن شامل 8 رقم است. شماره واگن کلیه مشخصات واگن شامل اندازه و نوع واگن را نمایش می‌دهد.
- ردیابی واگن از روی شماره واگن انجام می‌شود. صاحب کالا می‌تواند با پرداخت 20 دلار به راحتی از gps واگن استفاده کند.
- حمل بار ریلی خارجی با دو نوع بارنامه در ایران انجام می‌شود. که یکی از بارنامه تحت قوانین SMGS و دیگری با قوانین CIM است.
- در ایران خطوط ریلی نرمال هستند. این بدین معنی است که خارج از محدوده ایران واگن های ایرانی توانایی تردد ندارند که با تعویض محور حرکتی این مشکل بر طرف می‌شود. این عملیات تعویض بوجی نام دارد که مشمول هزیته می‌باشد.
- واگن‌ها با توجه به نوع دولتی و یا خصوصی بودن; می‌توانند به مدت چند روز به صورت رایگان جهت امور بارگیری در اختیار صاحب کالا باشند.
- اگر بعد از مدت مقرر، صاحب کالا نتواست واگن را جهت اتصال به خط آماده کند. به ازای هر شب خواب واگن باید مبلغی را به عنوان دموراژ پرداخت نماید. که بسته به نوع دولتی یا خصوصی این نرخ متغیر است.
- بارگیری واگن می‌تواند توسط صاحب کالا انجام شود.
- حمل بار به نرکمنستان تحت شرایط خاصی نیاز به کد مسیر ندارد.
- بارنامه شامل 7 ورق است. شش ورق شماره دار و ورق هفت به عنوان سیاهه راه.
- نسخه 4 مربوط به صاحب کالا می‌شود.
- صاحب کالا باید قبل از رسیدن واگن نحوه دقیق بارگیری را مشخص کند چرا که واگن باید در سکو مناسب آن نوع از بارگیری قرار بگیرید.
- بارنامه برای کشورهای CIS به زبان روسی است.
- بارگیری کالای قیر یا هرگونه کالای که باعث آسیب به واگن شود. غیر مجاز است.
- بارگیری کالایی خارج از قرارداد چه از نظر وزن و چه از نظر نوع ممنوع بوده و تمام مسئولیت آن با صاحب کالاست.
- بارگیری انواع کالای غیر مجاز و یا خطرناک مانند مواد آتشزا یا مخدر ممنوع است.
- قرارداد ریلی باید بر اساس یکی از رویه های اینکوترمز انعقاد گردد، و وظایف طرفین در آن به صورت مشخص قید شود.
- فرستنده موظف می باشد کالا را به درستی بسته بندی نماید و اطلاعات صحیح و کافی را در اختیار ناوگان حمل و نقل ریلی قرار دهد تا تمهیدات لازم را برای حفظ کالا انجام دهند. چنانچه به علت عدم اطلاعات صحیح و بسته بندی نادرست، خسارتی به کالا وارد گردد، فرستنده مسئول خسارات وارده می‌باشد. مگر اینکه کارمند ناوگان حمل و نقل ریلی عمدا یا در نتیجه بی احتیاطی خسارتی به اشخاص وارد نماید; که شخصا مسئول جبران خسارت وارده می باشد; ولی هرگاه به سبب اقدامات شخص حقوقی به ناوگان خسارت وارد گردد، ناوگان مسئول خسارت وارده می باشد.
- طبق قانون تجارت و کنوانسیون کوتیف، مسئولیت ناوگان حمل و نقل ریلی مفروض می باشد. ناوگان حمل و نقل ریلی مسئول کلیه خسارات وارده می باشد مگر اینکه بتواند خلاف آن را در مرجع صالح اثبات نماید.
